عفونت‌های دستگاه تناسلی زنان و مردان و بیماری‌های ناشی از آن‌ها می‌تواند منجر به عوارض جدی و حتی مرگ و میر شود. تاخیر در تشخیص بیماری دستگاه تناسلی می‌تواند عوارض قابل توجهی داشته باشد. بیماری‌های مقاربتی با عنوان عفونت‌های مقاربتی نیز شناخته می‌شوند و بسیار شایع هستند. بیماری‌های مقاربتی به بیماری‌هایی می‌گویند که از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شوند.خطر ابتلا به این عفونت‌ها در زنان بیشتر است. زنان به دلیل آناتومی خاص دستگاه تناسلی بیشتر از مردان مستعد بیماری دستگاه تناسلی هستند.
غشای پوشاننده واژن در زنان نازک‌تر و حساس‌تر از پوست آلت تناسلی است و به همین علت بیماری‌های مقاربتی مثل سوزاک به راحتی منتقل می‌شود. سطح دستگاه تولید مثل در زنان بزرگ‌تر از مردان است و این باعث می‌شود که در برابر ویروس‌ها و باکتری‌ها آسیب‌پذیرتر باشد. در صورتی که میکروارگانیسم‌ها به واژن برسند، محیط مساعد آن برای رشد بسیار مناسب است. محیط دستگاه تناسلی زنان گرم و مرطوب است و دارای خون غنی و مواد مغذی است که برای رشد و تکثیر اتواع میکروب‌ها بسیار مناسب است. بنابراین در یک رابطه پرخطر، احتمال ابتلا به بیماری دستگاه تناسلی در زنان بیشتر است. ما در این مقاله به معرفی ساختار دستگاه تناسلی زنان و مردان می‌پردازیم و در ادامه به بررسی انواع بیماری‌های دستگاه تناسلی زنان و مردان به طور جداگانه می‌پردازیم.
ما را در اینستاگرام دنبال کنید!
ساختار دستگاه تناسلی زنان
قسمت خارجی اندام تناسلی زنان vulva نام دارد که دهانه واژن و سایر اعضای اندام تولید مثل داخل بدن را می‌پوشاند. دو جفت فلپ پوستی به نام لابیا دهانه واژن را احاطه کرده‌اند. کلیتوریس نیز یک اندام حسی کوچک است که در قسمتی که لابیاها بهم هم می‌پیوندند قرار دارد. بین دو لابیا دو مجرای ادرار و واژن وجود دارد. اندام تناسلی داخل زنان شامل واژن، رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها است.
واژن
واژن یک لوله توخالی و عضلانی است که دهانه واژن و رحم را به هم متصل کرده است. این بخش از دستگاه تناسلی زن، به دلیل داشتن دیواره عضلانی قابلیت انبساط و انقباض دارد. این قابلیت این امکان را ایجاد کرده است که بتواند نوزاد را هنگام زایمان از خود عبور دهد. دیواره‌های عضلانی واژن با غشای مخاطی پوشانده شده و آن را مرطوب نگه می‌دارد و از آن محافظت می‌کند. واژن مسیری است که خون قاعدگی از آن خارج می‌شود. دهانه رحم دیواره‌های قوی و ضخیمی دارد. دهانه رحم بسیار کوچک است و به همین دلیل است که تامپون‌های قاعدگی هرگز در بدن گم نمی‌شوند. هنگام زایمان دهانه رحم منبسط می‌شود و به نوزاد اجازه عبور می‌دهد.
رحم
رحم شبیه یک گلابی وارونه است و پوششی ضخیم و عضلانی دارد. برخی از قوی‌ترین ماهیچه‌های بدن زنان در رحم وجود دارد. ماهیچه‌های رحم قابلیت انقباض و انبساط دارند و جنین در حال رشد را در خود جای می‌دهد. همچنین این ماهیچه‌ها به بیرون راندن نوزاد هنگام زایمان کمک می‌کند. وقتی که یک زن باردار نیست، رحم حدود 3 اینچ طول و 2 اینچ عرض دارد.
لوله‌های فالوپ
لوله های فالوپ، در دو گوشه بالایی رحم قرار دارند که رحم را به تخمدان‌ها وصل می‌کنند. داخل هر لوله یک راهرو کوچک وجود دارد که عرض آن‌ها حدودا اندازه یک سوزن خیاطی است. در انتهای لوله‌های فالوپ یک ناحیه حاشیه‌دار وجود دارد. این ناحیه شبیه به یک قیف است. ناحیه حاشیه‌دار انتهای لوله‌های فالوپ دور تخمدان‌ها می‌پیچد ولی کاملا به آن نمی‌چسبد. وقتی که تخمک از تخمدان خارج می‌شود، وارد لوله فالوپ می‌شود. لوله‌های فالوپ پوشیده از موهای ریز هستند که تخمک را به سمت رحم هدایت می‌کنند.
تخمدان
تخمدان‌ها دو عضو بیضی شکل هستند که در دو سمت چپ و راست رحم قرار دارند. رحم زنان طی فرآیند تخمک گذاری، تخمک‌ها را تولید، ذخیره و در لوله‌های فالوپ آزاد می‌کنند. تخمدان‌ها همچنین بخشی از سیستم غدد درون ریز نیز هستند و هورمون‌های جنسی زنانه مثل استروژن و پروژسترون را تولید می‌کنند.
بیماری دستگاه تناسلی زنان
برخی از بیماری‌های دستگاه تناسلی زنان شامل موارد زیر است.
- اندومتریوز خارجی
- فیبروم‌های خارجی رحم
- سرطان دهانه رحم
- سرطان رحم
- سرطان تخمدان
- ایدز (HIV)
- سیستیت بینابینی
- سندروم تخمدان پلی‌کیستیک خارجی (PCOS)
- بیماری‌های مقاربتی
مطالعه بیشتر : همه چیز درباره بیماری تناسلی زنان + راه درمان
ساختار دستگاه تناسلی مردان
دستگاه تناسلی در مردان شامل اندام تناسلی خارجی (آلت تناسلی، بیضه و کیسه بیضه) و قسمت‌های داخلی شامل غده پروستات، مجرای دفران و مجرای ادرار است. باروری و ویژگی‌های جنسی مردان به عملکرد طبیعی دستگاه تناسلی و هورمون‌هایی که از مغز ترشح می‌شوند وابسته است.
آلت تناسلی بافت اسفنجی دارد و درون آن مجرای ادرار وجود دارد. کیسه‌های بیضه در قسمت بیرونی بدن قرار دارند و اسپرم و هورمون تستوسترون را تولید می‌کنند. اپیدیدیم یک لوله بسیار پیچیده است که پشت بیضه‌ها قرار دارد . اسپرم‌های بیضه از اپیدیدیم عبور می‌کنند. مجرای دفران یک لوله با دیواره ضخیم است که به اپیدیدیم متصل شده است و اسپرم را از اپیدیدیم به غده پروستات و مجرای ادرار می‌برد. پروستات یک غده به اندازه گردو است که در وسط لگن قرار دارد و مجرای ادرار از آن عبور می‌کند. این غده مایعاتی تولید و ترشح می‌کند و اسپرم را حمایت و تغذیه می‌کند. وزیکول‌های منی دو غده کوچک بالای پروستات هستند و مایع منی را تولید می‌کنند.
بیماری دستگاه تناسلی مردان
برخی از بیماری‌های دستگاه تناسلی در مردان شامل موارد زیر است.
- اختلال در نعوظ
- اپیدیدیمیت
- سرطان پروستات
- سرطان بیضه
- عفونت‌های مقاربتی
- التهاب مجاری ادراری
بیشتر بخوانید : تفاوت اچ پی وی با اچ ای وی
عفونت مقاربتی چیست؟
عفونت‌های مقاربتی (Sexually transmitted infections) که به اختصار STI شناخته می‌شوند، انواع مختلفی دارند. این عفونت‌ها می‌توانند از طریق رابطه جنسی واژینال، مقعدی و دهانی بین شرکای جنسی منتقل شوند. بسیاری از بیماری‌های مقاربتی هیچ علامتی ندارند و برخی ممکن است علائم بسیار خفیفی داشته باشند. به منظور محافظت کامل از خود در برابر بیماری‌های مقاربتی، استفاده از یک مانع محافظ مانند کاندوم لاتکس هنگام رابطه جنسی مهم است. غربالگری معمول برای بیماری‌های مقاربتی، یکی دیگر از اقدامات مفید است.
علائم بیماری‌های مقاربتی
بیماری‌های مقاربتی (Sexually transmitted diseases) که به اختصار STD نامیده می‌شوند، اغلب بدون علامت هستند؛ گاهی ممکن است علائم خفیفی بروز دهند. بنابراین ممکن است عفونت داشته باشید و از وجود آن اطلاعی نداشته باشید. بیماری‌های مقاربتی حتی اگر بدون علامت نیز باشند همچنان می‌توانند مضر باشند و ممکن است هنگام رابطه جنسی منتقل شوند. در صورتی که بیماری‌های مقاربتی علائم داشته باشند ممکن است برخی از آن‌ها شامل موارد زیر باشند.
- داشتن ترشحات غیر معمول از آلت تناسلی یا واژن
- وجود زخم یا زگیل در ناحیه تناسلی
- تکرر ادرار یا ادرار دردناک
- خارش و قرمزی در ناحیه تناسلی
- وجود زخم، تاول و هرگونه ضایعه در اطراف و داخل دهان
- بوی غیرطبیعی واژن
- خارش مقعد
- درد یا خونریزی مقعد
- درد شکم
- تب
بیماری‌های مقاربتی (STD) چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر از نظر جنسی فعال هستید، باید با پزشک خود درباره خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی و این که آیا به آزمایش نیاز دارید، صحبت کنید. این مسئله بسیار مهم است زیرا بسیاری از بیماری‌های مقاربتی معمولا علائمی ایجاد نمی‌کنند. برخی از بیماری‌های مقاربتی ممکن است در طول معاینه فیزیکی یا از طریق معاینه میکروسکپی زخم یا مایع برداشته شده از واژن تشخیص داده شوند. آزمایش خون می‌تواند انواع دیگر بیماری‌های مقاربتی را تشخیص دهد.
راه‌های درمان بیماری‌های مقاربتی چیست؟
داروهای آنتی بیوتیکی صرفا برای درمان بیماری‌های ناشی از باکتری‌ها و انگل‌ها طراحی شده‌اند. آنتی بیوتیک‌ها تاثیری بر روی ویروس‌ها ندارند و هیچ درمان خاصی برای بیماری‌های مقاربتی ناشی از ویروس‌ها کشف نشده است. معمولا داروهای موجود می‌توانند علائم بیماری را کاهش دهند و همچنین خطر گسترش عفونت را کم کنند. . استفاده صحیح از کاندوم‌های لاتکس حین رابطه جنسی، می‌تواند خطر ابتلا و انتشار عفونت‌ها و بیماری‌های مقاربتی را کاهش دهد. توجه به این نکته ضروری است که کاندوم‌ها خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی را به طور کامل از بین نمی‌برد و فقط خطر ابتلا را کاهش می‌دهد. مطمئن‌ترین راه برای جلوگیری از عفونت، نداشتن رابطه جنسی مقعدی، واژینال و یا دهانی است. واکسن‌هایی نیز برای پیشگیری از عفونت اچ پی وی و هپاتیت بی وجود دارد.
بیماری‌های آمیزشی مشترک بین زنان و مردان
احتمال ابتلا به عفونت‌ها و بیماری‌های مقاربتی هنگام رابطه جنسی برای هر دو جنس وجود دارد. هم مردان و هم زنان در معرض خطر ابتلا به این بیماری‌های تناسلی هستند. گاهی ممکن است تشخیص یک عفونت یا بیماری دستگاه تناسلی سخت باشد و عفونت هیچگونه علامتی نداشته باشد.اگر از نظر جنسی فعال هستید برای اطمینان از سلامت خود و شریکتان باید آزمایش بدهید و وضعیت سلامت خود را به طور مداوم چک کنید. خوشبختانه اکثر بیماری‌های رایج دستگاه تناسلی قابل درمان هستند. برخی از این عفونت‌ها که در بین زنان و مردان مشترک است را در ادامه معرفی می‌کنیم.
- ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV
- کلامیدیا
- سوزاک
- سیفلیس
- تبخال تناسلی یا هرپس
- تریکومونیازیس
- ایدز یا HIV
جمع بندی
- عفونت‌ها و بیماری دستگاه تناسلی در زنان و مردان در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع ممکن است عوارض جدی و خطرناک به دنبال داشته باشد. زنان به دلیل خاص بودن آناتومی دستگاه تناسلی خود بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به انواع مختلف بیماری دستگاه تناسلی هستند. برخی از انواع بیماری دستگاه تناسلی خاص زنان و برخی دیگر خاص دستگاه تناسلی مردان است. برخی عفونت‌های مقاربتی مثل ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV، کلامیدیا، سوزاک، سیفلیس، تبخال تناسلی یا هرپس، تریکومونیازیس و ایدز یا HIV بین زنان و مردان مشترک هستند.
منابع
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0887217119300708
- https://www.cdc.gov/std/general/default.htm#:~:text=What%20are%20STDs%3F,%2C%20oral%2C%20and%20anal%20sex.
- https://familymedicineaustin.com/stds-impact-men-and-women/
- https://www.cdc.gov/reproductivehealth/womensrh/healthconcerns.html
- https://kidshealth.org/en/teens/female-repro.html#:~:text=A%20female’s%20internal%20reproductive%20organs,vagina%20can%20expand%20and%20contract.
- https://bio.libretexts.org/Bookshelves/Human_Biology/Human_Biology_(Wakim_and_Grewal)/22%3A_Reproductive_System/22.05%3A_Disorders_of_the_Male_Reproductive_System
- https://www.webmd.com/sexual-conditions/most-common-stds-men-women
- https://www.everlywell.com/blog/std-test-female/different-types-of-stds/
- https://medlineplus.gov/sexuallytransmitteddiseases.html