فشار چشم چیست؟
بیماری فشار چشم به فشار بالای داخل چشم (IOP) گفته می‌شود. مشکل در تخلیه مایعات درون چشم باعث بروز این بیماری می‌شود. چشم‌ها به طور پیوسته، مایع شفافی به نام زلالیه می‌سازند که که در جلوی چشم‌ها جریان یافته و سپس خارج می‌شود. به طور معمول مقدار مایعی که وارد می‌شود با مقداری که از چشم خارج می‌شود، برابر است. اگر این مایع در زمانی که باید از چشم خارج نشود، فشار چشم شما افزایش می‌یابد. فشار طبعی چشم بین 11 تا 21 میلی‌متر جیوه (mmHg) است. این همان نوع اندازه‌گیری است که برای اندازه‌گیری فشار خون استفاده می‌شود. در صورتی که فشار یک یا هر دو چشم شما در چند بار مراجعه به چشم‌پزشکی بیستر از 21 میلی‌متر جیوه باشد، ممکن است فشار چشم داشته باشید.
ما را در اینستاگرام دنبال کنید!
تفاوت بین فشار چشم و گلوکوم چیست؟
فشار چشم می‌تواند باعث گلوکوم شود. گلوکوم زمانی اتفاق می‌افتد که فشار چشم بالا به اعصاب بینایی در پشت چشم آسیب می‌رساند. آسیب به این اعصاب می‌تواند باعث مشکل در بینایی و کوری شود. اعصاب بینایی در هر دو چشم مستقیما به مغز متصل می‌شوند و سیگنال‌های الکتریکی را منتقل می‌کنند. این سیگنال‌ها در مغز به تصویر تبدیل می‌شود. روش تشخیص ابتلا به گلوکوم، انجام یک معاینه جامع اتساع چشم است. در صورتی که مبتلا به گلوکوم هستید و درمان نمی‌شود، ممکن است بینایی خود را از دست بدهید.
عوامل خطر برای فشار چشم چیست؟
عامل خطر به چیزی گفته می‌شود که احتمال ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهد. برخی از عوامل خطر همانند سن، قومیت و داشتن نوع دیگر بیماری را نمی‌توان تغییر داد. عوامل خطر برای فشار بالای چشم و ابتلا به گلوکوم شامل موارد زیر است.
- فشار خون بالا (هایپرتانسیون) و فشار خون پایین (هیپوتانسیون)
- دیابت
- نزدیک‌بینی شدید (میوپی)
- نازک بودن قرنیه مرکزی
- خونریزی در سر عصب بینایی
- سندروم پراکندگی رنگدانه (در این وضعیت رنگدانه عنبیه شما پوسته پوسته می‌شود. عنبیه قسمت رنگی چشم است. این ذرات می‌توانند سیستم تخلیه مایعات چشم را مسدود کنند.)
- سندروم لایه‌برداری کاذب یا RXF (در این حالت تکه‌های پروتئین در اندام‌ها از جمله چشم تجمع پیدا می‌کنند.)
درباره بیماری دیابت بیشتر بخوانید!
سایر عوامل خطر برای فشار چشم شامل موارد زیر است.
- داشتن بالای 40 سال سن
- داشتن سابقه خانوادگی بیماری گلوکوم و فشار چشم بالا
- سیاهپوست یا اسپانیایی تبار بودن
- مصرف داروهای استروئیدی برای مدت طولانی
- داشتن آسیب‌های چشمی قبلی یا جراحی‌های چشم
علائم و نشانه‌های فشار چشم چیست؟
یک مسئله در مورد فشار چشم این است که به طور کلی علائمی ایجاد نمی‌کند. به همین علت است که معاینه منظم چشم بسیار مهم است. هنگام معاینه چشم بالا بودن فشار چشم تشخیص داده می‌شود. در بعضی موارد ممکن است هنگام حرکت دادن چشم و یا لمس چشم، درد را احساس کنید. برخی از مشکلات چشم ممکن است سردرد و یا سرگیجه ایجاد کنند؛ اما در فشار چشم این مشکلات دیده نمی‌شوند.
چه چیزی باعث بالا رفتن فشار چشم می‌شود؟
علت بالا رفتن فشار چشم، ترشح بیش از حد مایعات چشم (زلالیه)، انسداد و یا مشکلات دیگر در سیستم تخلیه مایعات چشم است که به آن زاویه محفظه قدامی می‌گویند. زاویه محفظه قدامی نزدیک به جلوی چشم است که بین عنبیه و قرنیه قرار دارد. اگر زاویه تخلیه مایعات چشم مسدود شود، باعث ایجاد و تجمع مایع و فشار می‌شود. دلایل این مشکل در ادامه بیان شده است.
- زاویه زهکشی بسته است.
- محفظه قدامی باز است، اما به درستی تخلیه نمی‌شود.
- تکه‌های رنگدانه یا پروتئین زاویه تخلیه مایعات را مسدود می‌کنند.
- سرطان چشم زاویه را مسدود می‌کند.
- چشم از قبل آسیب دیده است.
آیا استرس می‌تواند باعث فشار چشم شود؟
برخی از مطالعات اخیر نشان داده‌اند که استرس می‌تواند فشار داخل چشم را افزایش دهد.
فشار بالای چشم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
معمولا چشم‌پزشک با معاینه کامل چشم شروع می‌کند. در صورتی که چشم‌ها مشکوک به فشار بالا باشند، آزمایشات زیر نیز ممکن است انجام شوند.
- گونیوسکوپی (Gonioscopy): این آزمایش درستی عملکرد سیستم تخلیه چشم (زاویه محفظه قدامی) را بررسی می‌کند. در این روش از عدسی مخصوص و نوعی میکروسکوپ به نام لامپ شکاف استفاده می‌شود.
- پچیمتری (pachymetry): این تست ضخامت قرنیه را اندازه‌گیری می‌کند.
- تونومتری(Tonometry) : این تست فشار داخلی چشم را اندازه‌گیری می‌کند.
- تست میدان بینایی(Visual field test) : این یک روش برای بررسی میدان دید افراد است.
- توموگرافی انسجام نوری(Optical coherence tomography) : این آزمایش سلامت بافت عصب بینایی را بررسی می‌کند.
فشار بالای چشم چگونه درمان می‌شود؟
گاهی اوقات ممکن است پزشک شما تصمیم بگیرد در چند نویت ویزیت، وضعیت چشم‌ها را زیر نظر بگیرد. همچنین ممکن است قطره‌های چشمی برای کاهش فشار در چشم تجویز کند. پزشک طی معاینه منظم فشار داخل چشم را کنترل می‌کند. برخی از داروهای کاهش فشار چشم را در ادامه بررسی کرده‌ایم.
- پروستاگلاندین‌ها: از این قطره‌های چشمی معمولا یک بار در روز استفاده می‌شود تا میزان مایع خروجی از چشم افزایش پیدا کند.
- بتا بلاکرها: این نوع قطره چشمی ممکن است یک تا دوبار در روز تجویز شود تا میزان مایع تولید شده چشم را کاهش دهد.
- آگونیست‌های آلفا آدرنرژیک: این دارو ممکن است دو تا سه بار در روز تجویز شود تا خروج مایعات چشم را کاهش و عملکرد مایعات را افزایش دهد.
- مهارکننده‌های کربنیک انیدراز: معمولا این دارو دو یا سه بار در روز برای کاهش خروج مایعات چشم استفاده می‌شود.
- مهارکننده روکیناز: این دارو با یک بار استفاده در روز تولید مایعات چشم را کاهش می‌دهد.
- عوامل میوتیک یا کولینرژیک: این محصولات باید چهار بار در روز استفاده شوند. این نوع داروها معمولا در سال‌های گذشته بیشتر تجویز می‌شد. این عوامل سبب افزایش خروج مایعات از چشم می‌شوند.
مانند تمام داروها، این محصولات نیز ممکن است باعث ایجاد عوارض جانبی مانند قرمزی یا سوزش در چشم‌ها شوند. در برخی موارد ممکن است بیمار به داروهای تجویز شده پاسخ ندهد؛ در این صورت ممکن است پزشک انجام جراحی برای کاهش فشار چشم را لازم بداند. یکی از روش‌های درمانی، ترابکولوپلاستی است که از لیزر برای باز کردن انسدادها استفاده می‌شود.
چگونه می‌توان خطر ابتلا به فشار چشم را کاهش داد؟
بسیاری از عوامل خطر فشار چشم، چیزهایی نیستند که بتوان آن‌ها را اصلاح کرد. با این حال شما می‌توانید برای حفظ سلامت چشمان خود یک سری اقدامات را انجام دهید. در ادامه پیشنهاداتی برای سلامت چشم ارائه کرده‌ایم.
- معاینات چشم: معاینه منظم چشم برای تشخیص زودهنگام مشکلات چشمی بسیار مهم و مفید است.
- ترک سیگار: کشیدن سیگار برای سلامت چشم مضر است. شما می‌توانید با پزشک خود برای دریافت راهنمایی و کمک برای ترک سیگار مشورت کنید.
- حفظ سلامت چشم: با انجام برخی اقدامات می‌توان از چشم‌ها محافظت کرد. استفاده از عینک آفتابی بسیار کمک‌کننده است. هنگام کار و ورزش‌های تماسی از لباس‌های محافظ چشم استفاده کنید. آگاهی از سابقه ابتلا به بیماری‌های چشمی در خانواده مثل گلوکوم یا دژنراسیون ماکولا نیز بسیار مهم است. هنگام استفاده طولانی مدت از کامپیوتر، لپتاپ،ر تلویزیون و گوشی قانون 20-20 را رعایت کنید. یعنی هر 20 دقیقه به مدت 20 ثانیه به دورترین ناحیه اتاق نگاه کنید. مراقب باشید تا چشم‌هایتان عفونت نکنند. مخصوصا هنگام استفاده از لنزهای تماسی بهداشت را رعایت کنید.
میانگین فشار چشم چقدر است؟
متخصصان مراقبت از چشم، فشار چشم را بر حسب میلی‌متر جیوه اندازه‌گیری می‌کنند. به میلی‌متر جیوه به اختصار mmHg گفته می‌شود. (Hg نماد شیمیایی جیوه است.) این در واقع همان معیاری است که برای سنجش فشار خون از آن استفاده می‌شود. مقدار نرمال فشار داخل چشم به طور میانگین بین 10 تا 20 میلی‌متر جیوه است.
آیا فشار چشم بالا احساس می‌شود؟
فشار چشم بالا معمولا هیچ علامت خاصی ایجاد نمی‌کند. احتمالا تا زمانی که یک متخصص چشم در طول معاینه چشم آن را تشخیص دهد، نمی‌توانید بفهمید که فشار چشم بالایی دارید. بدون آزمایش فشار چشم توسط چشم‌پزشک، معمولا راهی برای احساس کردن یا اطلاع از فشار چشم وجود ندارد. تا زمانی که به اعصاب بینایی آسیب نرساند و بینایی را تحت تاثیر قرار ندهد، علائم خاصی ایجاد نمی‌کند. به همین دلیل مهم است که فشار چشم خود را به طور منظم چک کنید.
آیا فشار خون بالا همان فشار چشم است؟
فشار خون بالا (hypertension) و فشار بالای چشم (ocular hypertension) شرایط یکسانی نیستند. در صورتی که فشار خون بالا دارید، ممکن است فشار داخل چشم شما نیز بالا باشد؛ اما یکی از آن‌ها باعث دیگری نمی‌شود. حتی اگر باعث افزایش فشار چشم نشود، افراد مبتلا به فشار خون بالا در معرض خطر ابتلا به گلوکوم (آب سیاه) هستند. اگر فشار خون بالا دارید یا تحت درمان فشار خون بالا هستید، در مورد خطر ابتلا به گلوکوم با پزشک خود صحبت کنید.
خودمراقبتی در درمان فشار چشم بالا
در صورتی که چشم‌پزشک داروهایی را برای کمک به کاهش فشار داخل چشم شما تجویز کرد، استفاده صحیح از داروها و پیروی از دستورات پزشک بسیار مهم و ضروری است. عدم انجام این کار می‌تواند منجر به افزایش بیشتر فشار داخل چشم شود، که این مسئله می‌تواند منجر به آسیب رسیدن به عصب بینایی و از دست دادن دائمی بینایی (در اثر گلوکوم) شود.