ذات الریه (سینه پهلو) یا پنومونی (pneumonia) عفونت یک یا هر دو ریه است که توسط باکتری‌ها، ویروس‌ها و یا قارچ‌ها ایجاد می‌شود. این بیماری در واقع یک عفونت جدی است که در آن کیسه‌های هوا با چرک و مایعات دیگر پر می‌شود. پنومونی یا ذات الریه لوبار معمولا روی چند بخش یا لوب ریه اثر می‌گذارد. پنومونی نایژه‌ای یا برونکوپنومونی بر روی هر دو ریه تاثیر می‌گذارد.
ما را در اینستاگرام دنبال کنید!
چه چیزی باعث ذات الریه یا پنومونی می‌شود؟
بیش از 30 علت مختلف برای ذات الریه وجود دارد و آن‌ها بر اساس علت گروه‌بندی می‌شوند. انواع اصلی پنومونی شامل موارد زیر است.
- پنومونی باکتریایی: این نوع توسط باکتری‌های مختلف ایجاد می‌شود. شایع‌ترین آن استرپتوکوک پنومونیه است. معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که بدن به طریقی مانند بیماری، تغذیه نامناسب، پیری یا نقص ایمنی ضعیف می‌شود و باکتری‌ها می‌توانند راه خود را به ریه‌ها پیدا کنند. ذات الریه باکتریایی می‌تواند همه سنین را تحت تاثیر قرار دهد؛ اما افرادی که الکل و سیگار مصرف می‌کنند، ناتوان هستند، اخیرا جراحی کرده‌اند، بیماری تنفسی یا عفونت ویروسی دارند و یا سیستم ایمنی ضعیف دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا به پنومونی هستند.
- پنومونی ویروسی: این نوع توسط ویروس‌های مختلف از جمله آنفولانزا ایجاد می‌شود و مسئول حدود یک سوم موارد ذات الریه است. در صورت ابتلا به پنومونی ویروسی ممکن است احتمال بیشتری برای ابتلا به پنومونی باکتریایی وجود داشته باشد.
- پنومونی مایکوپلاسما: این نوع علائم و نشانه‌های فیزیکی متفاوتی دارد و به آن پنومونی آتیپیک می‌گویند. این بیماری توسط باکتری مایکوپلاسما پنومونیه ایجاد می‌شود. به طور کلی باعث یک پنومونی خفیف و گسترده می‌شود که همه گروه‌های سنی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- سایر پنومونی‌ها: پنومونی‌های کمتر شایع دیگری نیز وجود دارند که ممکن است توسط سایر عفونت‌ها از جمله قارچ‌ها ایجاد شوند.
چه کسانی در معرض خطر بیماری پنومونی یا ذات الریه هستند؟
هر فردی امکان دارد به بیماری ذات الریه یا پنومونی مبتلا شود. با این حال گروه‌های زیر در بالاترین خطر قرار دارند.
- بزرگسالان 65 سال و بالاتر
- کودکان کمتر از 2 سال
- افرادی که شرایط پزشکی خاص دارند
- افرادی که سیگار می‌کشند
علائم ذات الریه چیست؟
علائم بیماری ذات الریه یا پنومونی شامل موارد زیر است.
- رنگ آبی لب‌ها و ناخن‌ها
- وضعیت ذهنی آشفته یا هذیان به ویژه در افراد مسن
- سرفه با مخاط سبز، زرد یا خونی
- تب
- عرق شدید
- از دست دادن اشتها
- انرژی کم و خستگی مفرط
- تنفس سریع و پی در پی
- نبض سریع
- لرز شدید
- درد قفسه سینه تند یا کوبنده که با تنفس عمیق یا سرفه بدتر می‌شود
- تنگی نفس که هنگام فعالیت تشدید می‌شود
علائم اولیه ذات الریه ویروسی مانند ذات الریه باکتریایی است که ممکن است با موارد زیر همراه باشد.
- سردرد
- افزایش تنگی نفس
- درد عضلانی
- ضعف
- بدتر شدن سرفه
پنومونی مایکوپلاسما علائم متفاوتی دارد که شامل سرفه شدید است که ممکن است مخاط ایجاد کند.
ذات الریه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص معمولا بر اساس سابقه سلامت اخیر شما (مانند جراحی، سرماخوردگی یا مسافرت) و شدت بیماری انجام می‌شود. بر اساس این عوامل، پزشک ممکن است پنومونی را صرفا در یک شرح حال کامل و معاینه فیزیکی تشخیص دهد. برای تایید تشخیص ممکن است از آزمایش‌های زیر استفاده شود.
- رادیوگرافی قفسه سینه: این آزمایش از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و اندام‌ها از جمله ریه‌ها عکس می‌گیرد.
- آزمایشات خون: این آزمایش ممکن است برای بررسی این که آیا عفونت وجود دارد و آیا به جریان خون (کشت خون) گسترش یافته است یا خیر، استفاده شود. آزمایش گاز خون شریانی میزان اکسیژن موجود در شریان خون را بررسی می‌کند.
- کشت خلط: این آزمایش بر روی مواردی انجام می‌شود که از ریه‌ها به داخل دهان سرفه می‌کنند. اغلب برای مشاهده وجود عفونت در ریه‌ها استفاده می‌شود.
- پالس اکسیمتری: اکسیمتر دستگاه کوچکی است که میزان اکسیژن خون را اندازه‌گیری می‌کند. یک سنسور کوچک روی انگشت چسبانده شده یا بسته می‌شود. هنگامی که دستگاه روشن است، یک چراغ قرمز کوچک در سنسور دیده می‌شود. آزمایش بدون درد است و نور قرمز گرم نمی‌شود.
- سی تی اسکن قفسه سینه: این روش تصویربرداری از ترکیبی از اشعه ایکس و فناوری کامپیوتری برای تولید تصاویر واضح و با جزییات افقی یا محوری (اغلب برش نامیده می‌شود) از بدن استفاده می‌کند. سی تی اسکن تصاویر دقیقی از هر قسمت از بدن از جمله استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، چربی‌ها و اندام‌ها نشان می‌دهد. سی تی اسکن جزییات بیشتری نسبت به اشعه ایکس معمولی دارد.
- برونکوسکوپی: این روش معاینه مستقیم نایژه‌ها (راه‌های هوایی اصلی ریه‌ها) با استفاده از یک لوله انعطاف‌پذیر به نام لوله برونکوسکوپ است. برونکوسکوپی به ارزیابی و تشخیص مشکلات ریوی، ارزیابی انسداد و نمونه برداری از بافت و یا مایع برای آزمایش کمک می کند.
- کشت مایع جنب: در این آزمایش نمونه‌ای از مایع از فضای پلورال گرفته می‌شود. این فضا بین ریه‌ها و دیواره قفسه سینه است. یک سوزن بلند و نازک از طریق پوست بین دنده‌ها وارد فضای جنب می‌شود. مایع به سرنگ متصل به سوزن کشیده می‌شود. این به آزمایشگاه فرستاده می‌شود و در آنجا مورد آزمایش قرار می‌گیرد تا مشخص شود کدام باکتری باعث ایجاد ذات الریه شده است.
درباره انواع عفونت های تنفسی بیشتر بخوانید!
ذات الریه چگونه درمان می‌شود؟
درمان بستگی به نوع ذات الریه دارد. بیشتر اوقات پنومونی در خانه درمان می‌شود؛ اما موارد شدید ممکن است در بیمارستان درمان شوند. آنتی بیوتیک ها برای پنومونی باکتریایی استفاده می‌شوند. آنتی بیوتیک ها همچنین ممکن است بهبودی از پنومونی مایکوپلاسما و برخی موارد خاص را تسریع کنند. بیشتر پنومونی‌های ویروسی درمان خاصی ندارند. آن‌ها معمولا خود به خود بهتر می‌شوند. درمان‌های دیگر ممکن است شامل خوب غذا خوردن، افزایش مصرف مایعات، استراحت، اکسیژن درمانی، داروی ضد درد، کنترل تب و شاید داروهای تسکین سرفه در صورت شدید بودن سرفه باشد.
آیا می‌توان از ذات الریه پیشگیری کرد؟
در مورد واکسیناسیون با پزشک خود مشورت کنید. آنفولانزا یکی از علل شایع ذات الریه است. به همین دلیل تزریق واکسن آنفولانزا ممکن است برای برخی از افراد مناسب باشد. واکسن پنوموکوک نیز وجود دارد که می‌تواند در برابر یک نوع رایج ذات الریه حفاظت ایجاد کند. برای کودکان زیر 5 سال و بزرگسالان بالای 65 سال معمولا این واکسن توصیه می‌شود. واکسن پنوموکوک همچنین برای همه کودکان و بزرگسالانی که به دلیل مشکلات پزشکی خاص در معرض خطر ابتلا به بیماری پنوموکوک هستند توصیه می‌شود.
عوارض ذات الریه چیست؟
اکثر افراد مبتلا به پنومونی به خوبی به درمان پاسخ می‌دهند، اما ذات الریه می‌تواند بسیار جدی و حتی کشنده باشد. در افراد مسن، کودکان، افراد با سیستم ایمنی ضعیف یا مبتلا به یک بیماری جدی مثل دیابت یا سیروز احتمال بروز عوارض بیشتر است. عوارض ناشی از پنومونی ممکن است شامل موارد زیر باشد.
- سندروم زجر تنفسی حاد (ARDS): این بیماری شکل شدید نارسایی تنفسی است.
- آبسه ریه: آبسه حفره‌هایی از چرک است که در داخل یا اطراف ریه ایجاد می‌شوند و ممکن است نیاز به تخلیه با جراحی داشته باشند.
- نارسایی تنفسی: در این حالت از دستگاه تنفس یا ونتیلاتور استفاده می‌شود.
- سپسیس: این حالت زمانی است که عفونت وارد خون می‌شود و ممکن است باعث نارسایی اندام شود.