علائم و عوامل ایجاد کننده فشار خون بالا چیست؟
(مدت تقریبی مطالعه : 8 دقیقه)
فشار خون بالا یک از مهم ترین عوامل تهدید کننده سلامت انسان ها به خصوص در کشور های در حال توسعه از جمله ایران است. در حال حاضر شایع ترین بیماری مزمن محسوب می شود. از آن جایی که این بیماری تا ظهور عوارض بدون علامت باقی می ماند آن را قاتل خاموش می نامند. در افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، خطر بیماری قلبی – عروقی دو برابر ، نارسایی قلبی چهار برابر ، و سکته مغزی را هفت برابر افزایش می دهد.
برخی محققان بر این باور هستند که تقریبا همه بیماری ها دارای یک بخش روان تنی هستند و هر گونه بیماری و ناخوشی از سرماخوردگی معمولی گرفته تا بیماری قلبی و سرطان تحت تاثیر تنش و رویداد های پر فشار ، سبک زندگی ، و روابط اجتماعی فرد قرار دارد. اگر چه کاش عوامل تنش زا از روش های موثر در کاهش فشار خون می باشد . اما وجود تنش در زندگی امری اجتناب ناپذیر است و وجود آن به میزان مناسب موجب رشد و سازندگی می گردد. اما میزان زیاد آن و یا نحوه مقابله ناصحیح با آن مخرب و موجب بروز نتیجه منفی است.
علائم فشار خون بالا در بزرگسالان می تواند شامل موارد زیر می باشد:
- سردرد
- تنگی نفس
- خون دماغ
- درد قفسه سینه
- تغییرات دید
- وجود خون در ادرار
- تاری دید
- تورم پاها
- سنگینی سر
- تهوع
- وز وز گوش
- غش کردن
یک سری علائم وجود دارند که می توانند به طور غیرمستقیم ناشی از فشارخون بالا باشند ولی الزاما اینطور نیست.
مانند : 1- لکه خون در چشم 2- گر گرفتگی صورت 3-سر گیجه
علائم فشار خون بالا در زنان
عوامل هورمونی به این معنی است که خطر فشار خون بالا ممکن است در مردان و زنان متفاوت باشد. عواملی که می‌توانند خطر فشار خون بالا را در زنان افزایش دهند عبارتند از:
- بارداری
- یائسگی
- استفاده از قرص‌های ضد بارداری
در دوران بارداری، فشار خون بالا می‌تواند نشانه‌ای از پره اکلامپسی باشد، یک بیماری بالقوه خطرناک که می‌تواند مادر و جنین داخل رحم را تحت تاثیر قرار دهد. علائم پره اکلامپسی عبارتند از:
- سردرد
- تغییر بینایی
- درد شکم
- تورم
همه زنان باید دستورالعمل‌های غربالگری را رعایت کنند و در تمام معاینات بهداشتی به خصوص در دوران بارداری شرکت کنند.
علائم فشار خون بالا در نوجوانان
نوجوانان ممکن است به دلیل چاقی یا یک بیماری زمینه‌ای به فشار خون بالا مبتلا شوند. عوامل پزشکی احتمالی عبارتند از:
- جنبه‌های سندرم متابولیک، مانند دیابت نوع 2
- بیماری کلیوی
- بیماری غدد درون ریز که بر هورمون ها تأثیر می‌گذارد.
- بیماری عروقی که رگ‌های خونی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- یک وضعیت عصبی
علائم فشار خون بالا در کودکان
فشار خون بالا می‌تواند کودکان را هم تحت تاثیر قرار دهد. ابتلا به چاقی و دیابت خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می‌دهد، اما همچنین می‌تواند نشانه‌ای از موارد زیر باشد:
- تومور
- مشکلات قلبی
- مشکلات کلیوی
- مشکلات تیروئید
- بیماری ژنتیکی، مانند سندرم کوشینگ
علائم فشار خون بالا در نوزادان
نوزادان تازه متولد شده و نوزادان بسیار کم سن و سال گاهی اوقات ممکن است به دلیل یک بیماری زمینه‌ای مانند بیماری کلیوی یا قلبی دچار فشار خون بالا شوند. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- شکست در رشد
- تشنج
- تحریک پذیری
- بی حالی
- دیسترس تنفسی
به طور کلی :
این علائم نمی تواند قطعیتی داشته باشد زیرا در موارد زیادی فشار خون بدون علامت در بدن فرد ظاهر می شود. شاید سال ها شخص متوجه چنین مشکلی نشود و یا حتی این علائم را به مسئله دیگری ارتباط بدهد و همچنین این علائم بیشتر در زمانی رخ می دهند که فشار خون بیمار در حد خطرناکی بالا رفته باشد.
عوامل پیش بینی کننده فشارخون بالا در زنان ایرانی:
1- عوامل زمینه ساز چاقی :
افزایش وزن یکی از عوامل مهم تعیین‌کننده سلامت هستند. طبق مطالعه انجام شده شانس ابتلا به فشار خون بالا در زنان چاق نسبت به زنان دارای وزن طبیعی بیش تر است. بر این اساس می توان گفت ارتباط معنا داری بین چاقی زنان و افزایش فشار خون سیستولی و دیاستولی وجود دارد.نسیت دور کمر به باسن بیش ترین کاربرد را در تعیین چاقی شکمی دارد.در دختران نوجوان به دلیل افزایش چربی بدن و چاقی میزان سندروم متابولیک بالاست همچنین دور کمر مهم ترین قسمت سندروم متابولیک در هر دو جنس می باشد.
در خانم‌ها نیز به‌دلیل یائسگی و کاهش هورمون‌های جنسی، میزان کلسترول وLDL بالاست. ارتباط معنا‌داری بین چاقی زنان و افزایش فشارخون سیستولی و دیاستولی و افزایش تری‌گلیسرید، کلسترول و LDL وجود دارد.
جنسیت می‌تواند در ایجاد فشارخون بالای افراد چاق مؤثر باشد، به طوری که در ایران 67 درصد زنان و 33 در صد مردان بالای 20 سال چاقی دور شکمی دارند.
مطالعه دیگری نشان داد میزان ابتلا به فشارخون در ایران بالا بوده در حالی که اقداماتی که در جهت کنترل و تشخیص این بیماری انجام می‌گیرد در سطح بسیار پایینی می‌باشد. افراد چاق دارای فشارخون بالا، بیشتر چاقی شکمی را داشته‌اند. این نکته را نیز باید مورد توجه قرار داد که شاخص نسبت دور کمر به دور باسن بیشترین استفاده را در تعیین چاقی شکمی دارد.
عوامل زمینه‌ساز چاقی را می‌توان به‌صورت زیر به دو دسته رژیم غذایی و ورزش تقسیم بندی نمود:
الف ) رژیم غذایی
ب)ورزش
2- عوامل روانی-اجتماعی :
الف ) استرس : از عوامل ایجادکننده و تسریع‌کننده فشارخون سبک زندگی پر استرس زنان و راه‌های مقابله با آن می باشد. برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که نحوه واکنش به محرک های محیطی همواره تحریک‌پذیری را به‌دنبال دارد که خود سبب بیماری‌های قلبی-عروقی و فشارخون است. زنانی که شاد هستند، احساس کنترل بیشتری بر تنش‌های محیطی دارند. در نتیجه به توانایی خود می‌اندیشند تا به درماندگی و ناتوانی خود غلبه کنند، کمتر دچار فشارخون می‌شوند.
ب) شغل : وان وگنر و همکاران به این نتیجه رسیدند که خانم‌هایی که سواد سلامت بالاتری دارند آسیب‌پذیری کمتری از تنش‌های محیط کار دارند. مطالعاتی انجام گرفته است که نشان می‌دهد فشارخون و نوبت کاری با هم رابطه مستقیمی دارند. نوبت کاری سبب اثراتی چون استرس بر هم خوردن خواب می‌شود و از طرفی سبب اضطراب و تنش در فرد می‌گردد.
ج)اعتیاد: کیچ بوش و همکاران مشخص کردند که کیفیت زندگی و سطح سلامت روحی در زنانی که از سواد سلامت بالایی برخوردارند، بالاتر است و این امر مهم در کاهش اعتیاد زنان موثر است. مطالعات نشان می‌دهد فشارسیستولی افراد سیگاری نسبت به غیرسیگاری 7/5 میلیمتر جیوه و فشار دیاستولی به‌میزان 4/3 میلیمتر جیوه نسبت به غیرسیگاری ها بالا است.
3- سن:
بین میانگین فشارخون سیستولی و دیاستولی و سن ارتباط مستقیمی و صعودی وجود دارد. گفته شده است که نباید فشارخون را روند پیری دانست . ولی بیماری‌های قلبی -عروقی تا حدود زیادی وابسته به تکامل زنان و افزایش سن مثل یائسگی هستند. و مشخص شده است که فشارخون سیستولیک در افراد بالای 45 سال بیشتر است.
4-مصرف زیاد نمک یا حساسیت به نمک:
وجود سدیم بیش از حد در رژیم غذایی می‌تواند باعث تجمع مایعات در عروق و در نتیجه افزایش فشار خون شود. این حالت در بعضی از جمعیت‌ها مانند سالمندان، آمریکایی‌های آفریقایی تبار، افراد چاق یا افراد مبتلا به نارسایی کلیوی (کلیوی) رخ می‌دهد.
5- کمبود پتاسیم در رژیم غذایی:
پتاسیم به تعادل سدیم داخل سلولی کمک می‌کند. اگر به اندازه‌ی کافی پتاسیم در رژیم غذایی دریافت نباشد و فرد دچار کمبود پتاسیم شود، سدیم زیادی در خون تجمع می‌یابد و آب را به خود جذب می‌کند و باعث افزایش حجم داخل عروقی و در نتیجه افزایش فشار خون می‌شود.
6- بارداری:
گاهی اوقات بارداری باعث فشار خون بالا می‌شود.
7-استعداد ژنتیکی برای ابتلا به فشار خون بالا:
افرادی که یک یا دو والد مبتلا به فشار خون بالا دارند، احتمال ابتلا به فشار خون بالا در آن‌ها حدود دو برابر بیشتر از جمعیت عادی است.
8- آترواسکلروز:
سفتی یا عدم کشش در شریان‌ها یا همان گرفتگی رگ که منجر به افزایش مقاومت در عروق کوچک (مویرگ ها) می‌شود. این افزایش سختی سرخرگ‌های محیطی در افرادی مسنی که چاق هستند و ورزش نمی‌کنند و مصرف نمک بالایی دارند، دیده می‌شود.
9- برخی بیماری‌های مزمن:
بیماری‌های مانند بیماری کلیوی، دیابت و آپنه‌ی خواب خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می‌دهند.
در یک نتیجه‌گیری کلی می‌توان گفت، چاقی و بالا بودن اندازه دور کمر نقش عمده در ابتلا به فشارخون بالا در زنان ایرانی دارد. بعد از چاقی، به‌ترتیب سن و عوامل متأثر بر آن، عدم ورزش، استرس بالا، عوامل شغلی، تحصیلات، اعتیاد نیز می‌توانند در بروز فشارخون بالا تأثیرگذار باشند. در نتیجه می‌توان چنین پیش‌بینی نمود که با شناسایی عوامل خطرساز، ابتلا به فشارخون بالا در زنان ایرانی را می‌توان کاهش داد و برای تحقق این امر با آموزش علل و روش‌های پیشگیری از فشارخون بالا به زنان ایرانی و همچنین غربالگری در جهت تشخیص و درمان به موقع اقدام نمود.