آیا تا به حال نام سندروم متابولیک را شنیده‌اید؟!
مدت مطالعه این مقاله : ۸ دقیقه
سندروم به بیماری می‌گویند که در بین افرادی که به آن دچار شده‌اند علائم یکسانی داشته باشد؛ یعنی همه افرادی که به نوعی خاص از بیماری دچار شده‌اند، علائم خاصی را بروز می‌دهند. دومین بخش نام سندروم ، متابولیک نشان‌دهنده تاثیر این بیماری در متابولیسم افراد است.
سندروم متابولیک چیست؟
سندروم متابولیک گروهی از 5 عامل پر خطر است که در صورت عدم درمان ، می‌تواند زمینه ساز بیماری‌هایی همچون سکته، دیابت نوع ۲ و انواع بیماری‌های قلبی باشد. ممکن است به آن سندروم X یا سندروم مقاومت به انسولین نیز گفته شود.
5 عامل پر خطر عبارت اند از :
- فشار خون ۱۳۰ به روی ۸۵ میلی‌متر جیوه یا بیشتر؛
- قند خون ۱۰۰ میلی‌گرم/ دسی‌لیتر یا بیشتر؛
- چربی اضافی دور کمر
- سطح گلیسرید خون ۱۵۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر یا بیشتر؛
- سطح پایین کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL)
توجه داشته باشید یکی از عوامل این خطر به معنای ابتلا به سندروم متابولیک نیست! با این حال خطر ابتلا به این بیماری برای فرد وجود دارد. داشتن 3 یا بیشتر از این عوامل منجر به تشخیص سندروم متابولیک می شود و خطر ابتلا به بیماری هایی همچون دیابت نوع 2 و بیماری های قلبی عروقی را افزایش می دهد.
دلیل اینکه بسیاری از ما از وجود این سندروم بی خبریم این است که نشانه هایش بسیار شایع است به طوری که نادیده گرفته می‌شود.
ریسک فاکتورهای ابتلا به سندروم متابولیک:
عوامل خطر سندروم متابولیک با چاقی مرتبط است. دو عامل خطر مهم ، توسط منبع مورد اعتماد موسسه ملی قلب، ریه و خون به عنوان زیر تعریف شده است.
1- چاقی مرکزی یا چربی اضافی در قسمت های میانی و فوقانی بدن
2- سطح قند خون بالا ( مقاومت به انسولین )
البته عوامل دیگری نیز وجود دارند که می توانند خطر ابتلا به سندروم متابولیک را افزایش دهند ، مانند :
3- سن : ریسک ابتلا به سندروم متابولیک با افزایش سن، بیشتر می‌شود.
4- سابقه خانوادگی : برخی نژادها برای ابتلا به سندروم متابولیک مستعدترند.
5- برخی بیماری ها : درصورتی که فردی دچار بیماری کبد چرب غیرالکلی باشد سندروم تخمدان پلی کیستیک یا آپنه خواب داشته باشد، خطر سندروم متابولیک افزایش می‌یابد.
علائم و نشانه های سندروم متابولیک چیست ؟
اگر سندروم متابولیک دارید، ممکن است علائم خاصی نداشته باشید.
یکی از نشانه هایی که ممکن است قابل مشاهده باشد، دور کمر بزرگتر یا بدن سیبی شکل است.
اگر قند خون بالا دارید، ممکن است متوجه علائم دیابت از جمله تشنگی، تاری دید، سردرد و خستگی شوید.
همچنین اگر یکی از پنج عامل پر خطر ابتلا به سندروم متابولیک را دارید، با پزشک مشورت کنید تا مشخص شود که آیا باید برای سایر عوامل خطر نیز آزمایش شوید یا خیر.
سندروم متابولیک چگونه تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص سندروم متابولیک، پزشک باید چندین آزمایش مختلف را انجام دهد. از نتایج این آزمایشات برای بررسی سه نشانه یا بیشتر از این اختلال استفاده می شود.
1- دور کمر : اندازه دور کمر بیشتر از ۸۹ سانتیمتر برای خانم ها و ۱۰۲ سانتیمتر برای آقایان یک عامل خطر محسوب می شود.
2- تری گلیسیرید خون : سطحی معادل یا بیشتر از 150 میلی گرم در دسی لیتر خون نشان دهنده یک عامل خطر است.
3- سطح پایین کلسترول خوب (HDL) در خون: کمتر از ۴۰ میلی گرم در دسی لیتر در آقایان یا کمتر از 50mg/dl در خانم یک عامل خطر است.
4- فشار خون : فشار خون سیستولیک در محدوده 130 میلی متر جیوه یا بالاتر یا فشار خون دیاستولیک در 85 میلی متر جیوه یا بالاتر نشان می دهد که ممکن است در معرض خطر باشید.
5- سطح قند خون : این آزمایش قند خون پس از ناشتا نیز انجام می شود. قرائت 100 mg/dL یا بیشتر به عنوان یک عامل خطر در نظر گرفته می شود.
اگر سه یا بیشتر از این تست ها با خواندن در محدوده های بالا باشند، ممکن است به سندروم متابولیک مبتلا باشید.
علل سندروم متابولیک چیست؟
داشتن وزن اضافی در ناحیه شکم می تواند منجر به تجمع چربی در کبد و سلول های ماهیچه ای شود و مقاومت به انسولین را ایجاد کند . این زمانی است که سلول های شما در جریان خون به انسولین پاسخ نمی دهند و می تواند منجر به افزایش سطح انسولین و سطح قند خون شوند. اگر سطح قند خون شما بیش از حد بالا باشد، می توانید به دیابت نوع 2 مبتلا شوید.
عوارض سندروم متابولیک چیست؟
- سخت شدن شریان ها (آترواسکلروز)
- دیابت
- حمله قلبی
- بیماری کلیوی
- سکته
- بیماری کبد چرب غیر الکلی
- بیماری شریان محیطی
- بیماری های قلبی – عروقی
همچنین اگر دیابت ایجاد شود، ممکن است در معرض خطر عوارض سلامتی دیگری باشید، از جمله:
- آسیب چشم (رتینوپاتی)
- آسیب عصبی (نوروپاتی)
- بیماری کلیوی
- قطع اندام
سندروم متابولیک چگونه درمان می شود ؟
اگر هرکدام از اجزا سندرم متابولیک در فردی وجود داشته باشد، تغییر در شیوه‌‌ی زندگی می‌تواند به جلوگیری از مشکلات جدی سلامتی مانند حمله قلبی یا سکته، کمک کند:
رژیم غذایی سالم : روش‌های تغذیه سالم، مانند رژیم غذایی مدیترانه ای، بر روی مصرف سبزیجات، میوه ها، غلات کامل با فیبر بالا و پروتئین فاقد چربی و محدودیت مصرف ماءالشعیر شیرین شده با شکر، الکل، نمک، شکر و چربی مخصوصا چربی اشباع و ترانس، تاکید دارند.
ورزش منظم، از جمله ورزش های هوازی یا تمرینات مقاومتی : متخصصین سلامت حداقل ۳۰ دقیقه ورزش روزانه، مانند پیاده روی سریع، را توصیه می‌کنند. اما لازم نیست همه ورزش به یکباره انجام شود، می‌توان از هر فرصتی برای افزایش فعالیت بدنی روزانه استفاده کرد.
کاهش وزن : پزشک ممکن است کاهش حدود 7 درصد از وزن فعلی را برای کاهش فشار خون و دیابت توصیه کند.
کاهش خطرات قلبی و عروقی : کاهش این خطرات مانند ترک سیگار سلامت کلی فرد را بهبود می بخشد.
داروهای سندروم متابولیک ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- داروهایی برای تنظیم انسولین یا کاهش قند خون
- داروهایی برای کاهش فشار خون بالا
- داروهایی برای کاهش کلسترول
- آسپرین با دوز پایین برای کاهش خطر سکته مغزی و حمله قلبی
چگونه می توان از سندروم متابولیک پیشگیری کرد؟
حفظ دور کمر سالم و سطح فشار خون و کلسترول خطر ابتلا به سندرم متابولیک را کاهش می دهد. ورزش و کاهش وزن می تواند به این تلاش ها کمک کند و مقاومت به انسولین را کاهش دهد
شما می توانید خطر ابتلا به سندروم متابولیک را با تغییرات سبک زندگی زیر کاهش دهید:
- رژیم غذایی سالمی داشته باشید که شامل میوه ها، سبزیجات و غلات کامل است. از غذاهای فرآوری شده و غذاهای حاوی قند و کربوهیدرات های تصفیه شده خودداری کنید.
- آب بنوشید، از نوشیدنی های شیرین پرهیز کنید و آن ها را جایگزین گزینه های بدون کالری مانند آب و چای کنید.
- فعالیت بدنی منظم فشار خون، قند خون و سطح کلسترول شما را کاهش می دهد.
قبل از شروع یک برنامه ورزشی یا تغییر اساسی رژیم غذایی خود با پزشک مشورت کنید. آنها می توانند به شما کمک کنند تا گزینه ای را پیدا کنید که برای شما ایمن است.
همچنین معاینات فیزیکی منظم نیز ممکن است به پیشگیری از سندروم متابولیک کمک کند. پزشک می‌تواند فشار خون شما را اندازه‌گیری کند و این ممکن است به تشخیص بیماری در مراحل اولیه کمک کند همچنین درمان سریع می تواند به کاهش عوارض سلامتی در دراز مدت کمک کند.