دوش واژینال روشی است که طی آن داخل واژن با آب یا مایعاتی برای از بین بردن بو و تمیز کردن آن، شسته می‌شود. اغلب در دوش واژینال از مخلوط آب، سرکه، جوش شیرین و گاهی ید استفاده می‌شود. گاهی در ترکیبات دوش واژینال مواد معطر و ضدعفونی‌کننده نیز وجود دارد. به طور میانگین از هر پنج زن بین 15 تا 44 سال یک نفر به طور مرتب از دوش واژینال استفاده می‌کند. یک نظرسنجی نشان داده است که دوش در زنان اسپانیایی و آفریقایی_آمریکایی رایج‌تر است. یک مطالعه دیگر می‌گوید که نوجوانان از هر کشوری به انجام این کار تمایل بیشتری دارند. دوش واژینال می‌تواند عوارض جانبی متعددی مثل سوزش، خارش و… ایجاد کند. همچنین دوش می‌تواند بوی غیرعادی واژن را بدتر کند.
نحوه انجام دوش واژینال چگونه است؟
برای انجام دوش واژینال، درون کیسه مخصوص دوش، مخلوط آب و سایر مواد دوش ریخته می‌شود. سپس این مایع یا اسپری شده و یا از طریق یک لوله به سمت بالا و داخل واژن پاشیده می‌شود و از طریق واژن از بدن خارج می‌شود. دوش‌واژینال با شستن قسمت بیرونی واژن در حمام یا دوش گرفتن متفاوت است. شستشوی بیرون واژن با آب گرم به واژن آسیبی نمی‌رساند؛ اما دوش‌واژینال می‌تواند منجر به بسیاری از مشکلات شود. اکثر پزشکان به زنان توصیه می‌کنند که از دوش‌واژینال استفاده نکنند.
زنان به چه دلایلی از دوش واژینال استفاده می‌کنند؟
زنان به دلایل مختلفی از دوش واژینال استفاده می‌کنند. برخی از این دلایل را در ادامه معرفی می‌کنیم. اما نکته مهم این است که بر خلاف تصور دوش واژینال هیچ یک از موارد زیر را انجام نمی‌دهد.
- از بین بردن بوی نامطبوع
- جلوگیری از بارداری
- شستن خون قاعدگی بعد از اتمام پریود
- پیشگیری از عفونت مقاربتی
- پاکسازی مایع منی بعد از رابطه
آیا استفاده از دوش واژینال خطرناک است؟
واژن به طور طبیعی به صورتی طراحی شده است که تعادل Ph را حفظ کند. دوش واژینال این تعادل را بر هم میزند. همچنین واژن دارای باکتری یا فلور طبیعی است که از ابتلا به عفونت جلوگیری می‌کند. دوش‌واژینال باعث می‌شود این باکتری‌های سالم و ضروری از محیط واژن حذف شوند و یا کاهش پیدا کنند. این اتفاق سبب می‌شود باکتری‌های مضر در واژن رشد کنند و منجر به عفونت و عوارض جدی شود.
بیشتر بدانید: عفونت واژن زنان-علائم و راه درمان
عوارض و خطرات استفاده از دوش واژینال
در صورت استفاده از دوش واژینال ممکن است محیط و تعادل طبیعی واژن بهم بریزد. برهم خوردن این تعادل باعث روبرو شدن با عوارض جدی و گاها بسیار شدید می‌شود. موارد زیر برخی از عوارض استفاده از دوش هستند.
مشکلات بارداری
استفاده از دوش واژینال به طور مکرر احتمال زایمان زودرس، سقط جنین و سایر عوارض بارداری را افزایش می‌دهد. استفاده مکرر از دوش‌واژینال توسط زنان ممکن است باعث بارداری خارج از رحم شود. همچنین ممکن است برای باردار شدن دچار مشکل شوند.
ابتلا به عفونت‌ها
تعادل در باکتری‌های سالم واژن از رشد بیش از حد مخمر واژن جلوگیری می‌کند. از بین رفتن این تعادل توسط دوش واژینال سبب رشد مخمر می‌شود و این مسئله سبب ابتلا به عفونت قارچی می‌شود. به همین علت است که احتمال ابتلا به واژینوز باکتریال در زنانی که از دوش استفاده می‌کنند 5 برابر بیشتر است. برخی از زنان با تصور این که شستن داخل واژن با دوش عفونت را ازبین می‌برد، از دوش‌واژینال استفاده می‌کنند. در صورتی که استفاده از دوش ممکن است عفونت را تشدید کند. استفاده از دوش‌واژینال در حالی که مبتلا به عفونت واژن باشید، ممکن است باعث سرایت عفونت به سایر قسمت‌های دستگاه تناسلی شود.
بیماری التهابی لگن (PID)
بیماری التهابی لگن در واقع یک عفونت است که در اندام‌های تناسلی ایجاد می‌شود. بیشتر موارد ابتلا به این بیماری ناشی از عفونت‌های مقاربتی است. استفاده از دوش تا 73 درصد خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. یک گزارش معتبر می‌گوید از هر 8 زن با سابقه بیماری التهابی لگن، یک زن در باردار شدن مشکل دارد.
التهاب دهانه رحم
التهاب دهانه رحم یا سرویسیت همانند بیماری التهابی لگن، نتیجه ابتلا به عفونت‌های مقاربتی است. اما با این حال زنانی که از دوش واژینال استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
شستشوی صحیح و امن واژن
مناسب‌ترین راه برای شستشوی واژن بدون رساندن آسیب به آن، یک شستشوی ساده هنگام حمام است. استفاده از صابون برای شستن واژن ضروری نیست اما اگر می‌خواهید از صابون استفاده کنید، از صابون‌های ملایم و با عطر کم استفاده کنید. عطرها و مواد شیمیایی موجود در صابون ممکن است باعث تحریک پوست واژن شوند. توجه داشته باشید که حین شستشو فشار زیادی به واژن وارد نکنید و همچنین از شستشوی داخل واژن با صابون بپرهیزید. به آرامی محل را شستشو دهید تا تمام صابون شسته و پاک شود. سپس با استفاده از یک حوله تمیز بدن خود را خشک کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود؟
چند علامت وجود دارد که ممکن است نشان‌دهنده مشکل جدی‌تری باشد و لازم باشد به پزشک مراجعه کنید. موارد زیر می‌توانند برخی از نشانه‌هایی باشند که باید به پزشک مراجعه کنید.
- ترشحات واژن با بوی شدید
- ترشحات واژن سفید یا زرد مایل به سبز
- بوی پایدار واژن که بعد از چند روز از بین نمی‌رود
- سوزش، خارش، قرمزی و تورم در داخل یا اطراف واژن
- درد یا ناراحتی هنگام رابطه جنسی
- درد در هنگام ادرار
چگونه از بوی بد واژن جلوگیری کنیم؟
واژن هر زن بوی طبیعی دارد و در هر شخص متفاوت است. این بوی طبیعی در شرایط مختلف و خاص مانند ورزش یا رابطه جنسی به طور موقت تغییر می‌کند. با این حال با رعایت چند مرحله ساده می‌توان از ایجاد بوی نامطبوع جلوگیری کرد. رعایت بهداشت و شستشوی منظم واژن در جلوگیری از بوی نامطبوع بسیار موثر است. همچنین استفاده نکردن از صابون برای شستشوی واژن از تحریک حساسیت پوست جلوگیری می‌کند. تجمع رطوبت در ناحیه تناسلی و اطراف آن سبب ایجاد عفونت می‌شود.
استفاده از لباس زیر 100 درصد پنبه‌ای که قابلیت عبور جریان هوا را دارد و رطوبت را نگه نمی‌دارد مناسب است. استفاده از لباس زیر با جنس ساتن، ابریشم و نایلون مانع از عبور هوا می‌شود و رطوبت سبب رشد باکتری‌ها می‌شود. از محصولات خوشبوکننده باید با احتیاط استفاده شود و فقط در ناحیه خارجی واژن مصرف شود. پاک‌کننده‌های قوی مثل دوش‌واژینال و صابون‌های غیرملایم سبب بر هم خوردن تعادل PH واژن و ایجاد عفونت می‌شود. توجه داشته باشید که واژن به وسیله ترشحات معمول و خون قاعدگی خود را پاکسازی می‌کند و نیازی به تمیز کردن داخل واژن نیست. در صورتی که بو یا ترشح غیرعادی دارید به جای استفاده از دوش واژینال به پزشک مراجعه کنید. استفاده از دوش واژینال به طور منظم ممکن است مشکلات جدی را پنهان کند و منجر به عوارض جدی شود.
دوش واژینال و سلامت زنان و زایمان
مشاهده شده است که دوش‌واژینال باعث افزایش خطر ابتلا به مشکلاتی مانند سرویسیت و آندومتریت، عفونت دستگاه تناسلی فوقانی، بارداری خارج از رحم، زایمان زودرس با وزن کم نوزاد هنگام تولد و ناباروری می‌شود. دوش‌واژینال همچنین ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی (STI)، ویروس نقص ایمنی انسانی، بیماری التهابی لگن و واژینوز باکتریایی را افزایش دهد. اما متاسفانه با وجود این پیامدهای منفی، زنان به انجام دوش‌واژینال ادامه می‌دهند.
آیا دوش واژینال قبل یا بعد از رابطه جنسی می‌تواند از بیماری‌های مقاربتی جلوگیری کند؟
پاسخ منفی است. دوش واژینال قبل یا بعد از رابطه جنسی، از بیماری‌های مقاربتی جلوگیری نمی‌کند. در واقع دوش واژینال، برخی از باکتری‌های طبیعی واژن که از شما در برابر عفونت محافظت می‌کنند، از بین می‌برد. این در واقع می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی از جمله ویروس HIV (عامل بیماری ایدز) را افزایش دهد.
آیا دوش واژینال بعد از رابطه جنسی می‌تواند از بارداری جلوگیری کند؟
خیر، دوش واژینال مانع از بارداری نمی‌شود. هرگز نباید برای پیشگیری از بارداری از دوش واژینال استفاده کرد.
دوش واژینال چگونه واژن را در برابر میکروب‌ها آسیب‌پذیر می‌کند؟
همانطور که گفته شد دوش واژینال نه تنها مفید نیست بلکه ممکن است آسیب بیشتری نسبت به فایده داشته باشد. به گفته یک موسسه سلامت زنان، واژن یک اندام خود تمیزکننده است. دهانه رحم و دیواره‌های واژن مقدار کمی مخاط ایجاد می‌کند که خون قاعدگی، سلول‌های قدیمی و سایر مواد را از واژن دور می‌کند. همچنین لایه‌های سلولی واژن دائما از بین می‌روند و سلول‌های جدید جایگزین می‌شوند. زمانی که این لایه‌ها پاک می‌شوند، باکتری‌ها و ویروس‌ها را نیز با خود می‌برند. بسیاری از محصولات دوش PH یا اسیدیته واژن را به سطوح غیرطبیعی بالا تغییر می‌دهند. این اتفاق می‌تواند واژن را در برابر باکتری‌ها، ویروس‌ها و مخمرهای ناسالم آسیب‌پذیرتر کند. دوش واژینال همچنین می‌تواند عملکرد آنتی‌بادی‌هایی را که پروتئین‌های ضد میکروبی تولید می‌کنند و در لایه بیرونی سلول‌های واژن سالم وجود دارند، مختل کند. بر هم زدن این لایه دفاعی واژن می‌تواند فرد را مستعد عفونت‌هایی مانند واژینوز باکتریایی، مخمر و عفونت‌های مقاربتی کند.