حساسیت چشم یا آلرژی چشمی چیست؟
حساسیت چشم (آلرژی چشم) یا ورم ملتحمه آلرژیک، واکنشی است که بدن نسبت به مواد خاصی که با چشم تماس مستقیم پیدا می‌کنند، دارد. به این مواد خاص آلرژن (حساسیت‌زا) گفته می‌شود. برخی از این مواد شامل گرده و شوره حیوانات خانگی هستند. این مواد سبب واکنش بیش از حد در سیستم ایمنی می‌شوند و باعث ایجاد علائم حساسیت در صورت و چشم می‌شود. انواع آلرژی چشمی شامل ورم ملتحمه آلرژیک فصلی و کراتوکونژونکتیویت آتوپیک است. ورم ملتحمه آلرژیک فصلی ناشی از گرده و الیاف گیاهی است. کراتوکونژونکتیویت یک آلرژی ژنتیکی است که می‌تواند محرک‌های متعددی داشته باشد و در تمام طول سال رخ دهد. آلرژی چشم دلایل مختلفی مثل گرده، شوره حیوانات خانگی، گرد و غبار، دود و همچنین دلایل ژنتیکی دارد. این مسئله می‌تواند سبب شود تا چشم‌ها در آب و هوای خاص واکنش آلرژیک نشان دهند. علائم آلرژی چشم شامل تورم، خارش چشم، عطسه، قرمزی پلک و اشک‌ریزی است. درمان الرژی چشم شامل انواع داروها مانند آنتی‌هیستامین‌ها، قطره‌های چشمی و یا واکسن‌های آلرژی است. این داروها سبب کاهش یا مسدود کردن تولید هیستامین می‌شوند و یا از علائم ناراحت‌کننده آلرژی جلوگیری می‌کنند.
ما را در اینستاگرام دنبال کنید!
حساسیت چشم چگونه ایجاد می‌شود؟
حساسیت‌های چشمی در واکنش به آلرژن‌های طبیعی یا فصلی توسط سیستم ایمنی بدن ایجاد می‌شود. آلرژی یا حساسیت به عنوان یک واکنش بی‌خطر و طبیعی تعریف می‌شود. آلرژی به دلیل وجود یک گلبول سفید خون به نام «ماست سل» ایجاد می‌شود و سبب واکنش بیش از حد در سیستم ایمنی بدن می‌شود. ماست سل‌ها در کل بدن یافت می‌شوند و تولید و ترشح مواد شیمیایی خاصی را کنترل می‌کنند. یکی از این مواد شیمیایی هیستامین است. هیستامین مواد سمی و متخاصم را از بدن دور می‌کند؛ مانند عفونت‌هایی که در اثر آسیب ایجاد می‌شوند. ماده هیستامین در واکنش با مواد آلرژن علائم ناراحت‌کننده‌ای مثل تورم، پف چشم، آبریزش بینی و احساس تهوع ایجاد می‌کنند. دلایل زیادی برای ایجاد الرژی وجود دارد اما شایع‌ترین دلیل آن سابقه خانوادگی است.
علائم حساسیت چشم چیست؟
الرژی می‌تواند تمام قسمت‌های قابل مشاهده چشم را تحت تاثیر قرار دهد. علائم رایج حساسیت چشمی شامل موارد زیر است.
- خارش، قرمزی یا سوزش
- تورم پلک‌ها
- آبکی بودن مجاری اشک
- حساسیت به نور
آلرژی‌های چشمی فقط یک بخش از واکنش‌های فیزیولوژیک به آلرژن‌ها هستند. سایر علائم ممکن است شامل خارش، آبریزش بینی، سردرد، گلودرد و سرفه باشد.
انواع حساسیت چشم
در ادامه تعدادی از انواع حساسیت‌های چشم را بررسی کرده‌ایم.
- حساسیت چشمی دائمی: نوعی از آلرژی چشمی است که در تمام سال رخ می‌دهد و توسط موادی مانند کنه‌های گرد و غبار و یا کپک ایجاد می‌شود. آلرژی چشم دائمی با انواع دیگر آلرژی‌های چشمی متفاوت است؛ زیرا علت این واکنش را می‌توان در تمام طول سال در خانه و یا دنیای خارج پیدا کرد. ماده‌ای که باعث حساسیت چشمی دائمی می‌شود، ممکن است برای هر شخص متفاوت باشد و علائم آن از حساسیت چشم فصلی خفیف‌تر است. پزشک متخصص با معاینه چشم‌ها و یافتن علائمی مثل قرمزی، تورم، سوزش چشم و علائم خفیف سایر حساسیت‌ها مثل عطسه و آبریزش بینی، حساسیت چشم دائمی را تشخیص می‌دهد. همچنین سابقه الرژی فرد و چیزهایی که باعث ایجاد حساسیت در او می‌شوند نیز بررسی می‌شود.
- کراتوکونژونکتیویت بهاری یا حساسیت چشمی بهاره: نوعی آلرژی چشمی است که در آن چشم یک واکنش آلرزیک شدید ناشی از یک آلرژن در فصل بهار دارد. در این نوع حساسیت، در امتداد پلک‌ها برآمدگی رشد می‌کند. حساسیت چشم بهاره با سایر آلرژی‌های چشمی متفاوت است؛ زیرا علائم واکنش آلرژیک در چشم بسیار شدیدتر است و در برخی موارد و در صورت عدم درمان، ممکن است منجر به آسیب و کوری دائمی چشم شود. حساسیت بهاره چشم با علائمی مثل خارش، ریزش اشک، ایجاد مداوم مخاط غلیظ، احساس وجود چیزی در چشم و حساسیت به نور، توسط پزشک یا متخصص چشم تشخیص داده می‌شود. در حساسیت چشم بهاره، برجستگی‌های سخت و گرد به وضوح روی پلک دیده می‌شود.
- حساسیت چشمی فصلی: نوعی آلرژی چشم است در اثر گرده و سایر آلرژن‌های فصلی مانند چمن ایجاد می‌شود. این نوع حساسیت چشمی با عنوان SAC نیز شناخته می‌شود. این حساسیت زمانی رخ می‌دهد که یک آلرژن مستقیما در چشم فرود آید. حساسیت چشم فصلی، ارتباط نزدیکی با تب یونجه دارد و در فصول گرده گلی، بسیار شایع است. تفاوت این نوع حساسیت چشمی با دیگر الرژی‌ها این است که به طور خاص توسط آلرژن‌هایی به وجود می‌آید که در فصول بهار و تابستان وجود دارند و توسط علف و گرده گیاهان ایجاد می‌شوند. یکی از تفاوت‌های این حساسیت نسبت به حساسیت چشمی بهاره این است که حساسیت چشم فصلی خفیف‌تر است. حساسیت چشم فصلی با علائمی مانند قرمزی یا خارش چشم، حلقه‌های تیره زیر چشم و آبریزش چشم و بینی و سایر علائم رایج تب یونجه تشخیص داده می‌شود.
- حساسیت به لنز تماسی: حساسیت به لنز تماسی نوعی آلرژی چشمی است که چشم‌ها به دلیل استفاده از لنز تماسی علائم آلرژی را نشان می‌دهند. حساسیت به لنز تماسی به دلیل اتصال پروتئین‌های موجود در اشک به سطح لنز و تحریک چشم ایجاد می‌شود. تفاوت این حساسیت با دیگر آلرژی‌ها این است که این حساسیت مستقیما به دلیل استفاده از لنزهای تماسی ایجاد می‌شود. این حساسیت با علائمی مانند خارش و قرمزی چشم، ترشح بیش از حد مخاط و استفاده از لنز توسط چشم‌پزشک تشخیص داده می‌شود.
- حساسیت پاپیلاری غول پیکر (GPC): در این نوع آلرژی چشم، علائم واکنش آلرژیک مثل قرمزی، خارش و تورم و همچنین برجستگی‌های کوچک در داخل سطح پلک‌ها مشاهده می‌شود. این برجستگی‌ها در واقع کیسه‌های ناهموار داخل پلک هستند و پاپول نام دارند. این حساسیت اغلب به دلیل استفاده طولانی مدت از لنزهای تماسی مربوط می‌شود. در صورتی که حساسیت پاپیلاری غول پیکر درمان نشود، ممکن است فرد دیگر نتواند از لنزهای تماسی استفاده کند و همچنین ممکن است باعث یک بیماری چشمی به نام پتوز یا افتادگی پلک شود. این حساسیت با علائمی واکنش آلرژیک مثل خارش یا قرمزی و برآمدگی سطح چشم توسط پزشک متخصص چشم تشخیص داده می‌شود.
- کراتوکونژنکتیویت آتوپیک یا اگزمای دور چشم: نوعی از حساسیت چشم است که به دلیل یک بیماری ژنتیکی به نام آتوپی، پلک‌های پایین و بالا علائم واکنش آلرژیک را نشان می‌دهند. این آلرژی ژنتیکی در تمام طول سال می‌تواند رخ دهد. بیماری آتوپی باعث می‌شود که سیستم ایمنی بدن در واکنش به یک آلرژن، آنتی‌بادی‌های زیادی تولید کند. افرادی که از آلرژی چشمی آتوپیک رنج می‌برند اغلب مردان مسن هستند. تفاوت این حساسیت با دیگر انواع آلرژی این است که به طور مستقیم با آتوپی و علائم آن مرتبط است. آلرژی چشم آتوپیک بیشتر از سایر حساسیت‌ها، پلک تحتانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این حساسیت اگر درمان نشود، ممکن است منجر به بیماری‌ای مثل قوز قرنیه شود که بینایی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. حساسیت چشمی آتوپیک با علائمی مثل حساسیت به نور، خارش، سوزش چشم، قرمزی، تورم پلک‌ها و آبریزش چشم توسط چشم پزشک تشخیص داده می‌شود.
علل حساسیت چشم چیست؟
ابتلا به حساسیت چشم می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. در ادامه برخی از این علل را بررسی کرده‌ایم.
- شوره حیوانات خانگی
یکی از علل ایجاد الرژی چشم شوره حیوانات خانگی است. در صورت تماس پوست حیوانات خانگی با پوست یا چشم، شوره آن‌ها ممکن است باعث ایجاد حساسیت به حیوانات در فرد شود.
- گرده گل
یکی دیگر از دلایل بروز آلرژی چشمی، گرده گل و گیاهان است. این مسئله به این دلیل است که انتشار گرده گیاهان سبب ترشح هیستامین در بدن می‌شود.
- کپک
کپک یک عامل ایجاد آلرژی چشمی است. انواع خاصی از ذرات کپک مثل پنی‌سیلیوم می‌تواند آلرژن باشد و در صورت تماس با چشم یا پوست باعث واکنش آلرژیک می‌شود.
- دود
دود نیز ممکن است یک آلرژن و یکی از دلایل حساسیت چشم باشد. در این صورت تماس ذرات دود با بدن یا چشم باعث بروز واکنش آلرژیک در فرد می‌شود.
- گرد وغبار
گرد و غبار نیز ممکن است توسط بدن به عنوان یک آلرژن در نظر گرفته شوند. زیرا دارای ذرات زیادی هستند و عاملی برای ایجاد حساسیت در چشم‌ها هستند.
عوارض حساسیت چشم چیست؟
عوارض حساسیت چشمی، آسیب طولانی مدت چشم، زخم شدن عروق خونی و قرنیه ملتهب در حساسیت‌های شدید چشم است. در ادامه این عوارض را بررسی کرده‌ایم.
آسیب به چشم
در صورتی که در حساسیت‌های چشمی، فرد به طور مداوم و با شدت چشم‌ها را بمالد یا بخاراند، ممکن است باعث آسیب طولانی مدت به چشم شود. حساسیت چشمی به خودی خود چنین آسیبی به چشم وارد نمی‌کند.
بیشتر بدانید: ده ماده غذایی مفید برای سلامت چشم!
زخم شدن رگ‌های خونی
زخم شدن رگ‌های خونی در حساسیت‌های چشمی یک عارضه نادر است. این اتفاق در صورتی رخ می‌دهد که حساسیت‌های چشمی آنقدر شدید باشند که باعث ایجاد رگ‌های خونی جدید در چشم شود و زخم‌هایی شدید بر جای بگذارد که فقط با جراحی قابل ترمیم باشد.
قرنیه ملتهب
قرنیه ملتهب عارضه‌ای در الرژی چشمی است که در پزشکی با عنوان کراتیت شناخته می‌شود. این مشکل باعث آسیب به قرنیه می‌شود و می‌تواند منجر به زخم و کوری دائمی شود.
روش‌های درمان حساسیت چشم چیست؟
برخی از داروهای موجود برای حساسیت چشم را در ادامه معرفی می‌کنیم.
- قطره چشمی آنتی هیستامین: این نوع از قطره‌ها، مانع از تولید هیستامین در پاسخ به آلرژن‌ها توسط ماست سل‌ها می‌شوند.
- قطره چشمی تثبیت کننده ماست سل: این قطره‌ها خارش چشم را تسکین می‌دهند.
- قطره‌های کورتیکواستروئیدی: این قطره‌ها معمولا توسط چشم‌پزشک تجویز می‌شوند و التهاب و سایر علائم آلرژی چشمی را کاهش می‌دهند.
- قطره چشمی NSAID: دارویی برای چشم‌های آلرژیک است و التهاب و قرمزی چشم را کاهش می‌دهد.
- آنتی هیستامین‌های خوراکی غیرآرامبخش: این داروها از ایجاد هیستامین در بدن جلوگیری می‌کنند و یا میزان آن را کاهش می‌دهند؛ اما عارضه جانبی خواب آلودگی بسیاری از داروهای آنتی هیستامینی را ندارند.
- واکسن‌های آلرژی (ایمونوتراپی): آمپول‌های حساسیت تزریقی هستند که حاوی مقدار کمی از آلرژن فرد هستند و 3 بار یا بیشتر در طول سال مصرف می‌شوند تا بدن را با حضور آلرژن‌ها سازگار کرده و علائم آلرژی چشم را کاهش دهند.