بیماری کبد چرب یا جگر چرب (به انگلیسی: fatty liver) در پزشکی حالتی برگشت‌پذیر از تجمع واکوئول‌های چربی در سلول‌های کبدی است که با التهاب کبد مشخص می‌شود.
این حالت ممکن است در افرادی که الکل مصرف می‌کنند ایجاد شود، ولی در ایران این بیماری علل دیگر دارد و «کبد چرب غیرالکلی» نامیده می‌شود. فرم غیرالکلی این بیماری در تعدادی از اختلالات بالینی مانند دیابت، چاقی و سوء تغذیه رخ می‌دهد.
وجود چربی در کبد طبیعی است، اما اگر این میزان از چربی بیش از ۵ تا ۱۰ درصد وزن کل کبد شود، فرد به بیماری کبد چرب دچار شده‌است این بیماری نشانهٔ خاصی ندارد اما بعد از رعایت نکردن و پیشروی این بیماری در کبد باعث سوءهاضمه شود. رسوب چربی در کبد را کبد چرب می‌نامند.
مصرف الکل می‌تواند باعث ایجاد کبد چرب شود. البته افراد غیر الکلی هم به دلایل مختلف از جمله چاقی، مصرف غذاهای آماده و غذاهای چرب، عدم فعالیت فیزیکی و مصرف مواد نامناسب غذایی ممکن است به کبد چرب دچار شوند؛ بنابراین با توجه به موارد بالا اکبد چرب در حال افزایش است.
این عارضه گاهی به علت مصرف برخی داروها می‌باشد که باعث رسوب چربی در کبد می‌شود.
کبد، مسئول بسیاری از عملکردهای بدن می باشد، از جمله، پردازش آن چه که می خوریم و می آشامیم، فیلتر خون از ورود مواد مضر.
زمانی که میزان چربی در کبد کمتر از 5 درصد باشد، تشخیص در مراحل اولیه امکان پذیر می باشد. تشخیص این اختلال به این صورت است که نمونه از بافت کبد برداشته و در زیر میکروسکوپ بررسی می شود. اولتراسوند، سی تی اسکن و MRI از جمله روش های تشخیصی هستند.
در صورتی که سلول های کبد آسیب ببینند، خود کبد قادر به ترمیم آن ها خواهد بود. تکرار و تداوم آسیب، منجر به بروز سیروز کبدی (التهاب کبد) می شود. در موارد خفیف، تغییر سبک زندگی، مصرف دارو، کاهش وزن و تحرک بدنی راه های درمانی هستند.
علائم و نشانه های کبد چرب
در بسیاری از موارد، کبد چرب علائمی را به همراه ندارد. اما در صورتی که این اختلال پیشرفت کند، می تواند منجر به بروز علائمی مانند خستگی و یا دردهای شکمی شود. به مرور زمان، کبد نیز بزرگ تر از حالت طبیعی خواهد شد، که این مورد از طریق معاینات فیزیکی امکان پذیر می باشد.
تجمع چربی در کبد می تواند باعث افزایش التهاب در این بافت شود، که با علائم زیر همراه خواهد بود:
- کاهش اشتها و در پی آن کاهش وزن
- دردهای شکمی
- ضعف فیزیکی و بدنی
- خستگی و گیجی
در صورت بروز مواردی هم چون سیروز کبدی و نارسایی کبدی، شاهد علائم و نشانه های زیر خواهیم بود:
- بزرگ شدن شکم
- زردی پوست و چشم ها
- خونریزی داخلی
علت بروز کبد چرب
در بسیاری از موارد، مصرف بیش از حد الکل می تواند یکی از دلایل تجمع چربی در کبد باشد. مواردی مانند،
- افزایش وزن و چاقی
- رژیم غذایی سرشار از مواد قندی
- دیابت
- تحرک بدنی پایین
- ژنتیک
- افزایش سطح چربی خون
- کاهش وزن ناگهانی
- مصرف برخی داروها
از جمله عوامل موثر در بروز کبد چرب هستند.
کبد چرب زمانی ظاهر می شود که بدن قادر به متابولیسم چربی ها نباشد. به همین خاطر، چربی اضافی در سلول های کبد ذخیره و منجر به بروز کبد چرب می شود.
انواع کبد چرب
- کبد چرب غیر الکلی
در چنین شرایطی، تفکیک و تجزیه چربی توسط کبد به سختی انجام می شود، به همین خاطر چربی در کبد انباشته خواهد شد. این نوع کبد چرب ربطی به مصرف الکل ندارد.
- کبد چرب الکلی
این نوع کبد چرب، اولین مرحله از بیماری کبد چرب مرتبط با مصرف الکل می باشد. مصرف بیش از حد الکل به کبد آسیب می زند و در نتیجه، کبد قادر به تفکیک و تجزیه چربی ها نخواهد بود. در صورتی که مصرف الکل به مدت شش هفته و یا بیشتر کنار گذاشته شود، شاهد بهبود علائم خواهیم بود.
- کبد چرب دوران بارداری
این حالت عمدتا در سه ماهه سوم بارداری مشاهده می شود و با علائم زیر همراه می باشد:
- درد در قسمت فوقانی و راست شکم
- سردرد
- خستگی
- کاهش اشتها
- زردی
عواملی که کمتر موجب خطر ابتلا به کبد چرب غیر الکلی می شوند اما تاثیر دارند مشکلات پزشکی که روی چگونگی ذخیره چربی در بدن تاثیر می گذارند هپاتیت C یا دیگر عفونت ها کاهش وزن سریع مصرف بعضی از داروها مانند گلوکوکورتیکوئیدها ، متوترکسات (روماتکس ، Trexall) ، استروژن مصنوعی ، تاموکسیفن (Nolvadex ، Soltamox) برداشتن کیسه صفرا، برخی افراد که طی عمل جراحی کیسه صفرا خود را برمیدارند بیشتر در خطر ابتلا به کبد چرب غیر الکلی هستند
درمان
برای درمان و بهبود کبد چرب باید اختلالات زمینه‌ساز درمان شوند. در حال حاضر درمان بر روی مهار مشکلات طبی و اختلالاتی که زمینه‌ساز کبد چرب هستند، متمرکز است. داروهای مختلفی مانند متفورمین برای درمان کبد چرب عرضه شده‌اند که تأثیر قطعی آن‌ها ثابت نشده‌است.
کاهش سی درصدی کالری مصرفی، ورزش روزانه و مصرف مرتب میوه و سبزیجات اثرات مفیدی بر روی کبد چرب دارند. کاهش تدریجی وزن در افراد چاق لازم و مفید است، ولی کاهش ناگهانی وزن، این اختلال را تشدید می‌کند
در کبد چرب مقاومت به انسولین شایع بوده و داروهایی که مقاومت به انسولین را درمان می‌کنند مانند متفورمین موجب بهبود آنزیم‌های کبدی می‌شوند. ویتامین E با دوز ۴۰۰میلی‌گرم در روز باعث کاهش آسیب به سلول‌های کبدی و بهبود آنزیم‌های کبدی می‌شود، ولی چون با خطر افزایش بیماری‌های قلبی همراه است، مصرف دراز مدت آن توصیه نمی‌شود. در کودکان علل زمینه‌ای شامل دیابت، سوء جذب چربی، چاقی، ماراسموس، کواشیورکور، بیماری ویلسون، سیستیک فیبروزیس، باید مهار و درمان شود.